Safra kesesinde çeşitli nedenlerden dolayı safra kesesi taşları meydana gelebilmektedir. Yaygın ve genellikle zararsız olduğu bilinen safra kesesi taşları mide bulantısını ve beraberinde çeşitli ağrıları meydana getirmektedir. Safra kesesi taşı belirtileri hakkında henüz bilgi sahibi değilseniz Cerrahi ve Cerrahi Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Kemal Dolay’ın safra kesesi taşı ile alakalı sorularımıza vermiş olduğu bilgilere göz atabilirsiniz. İşte safra kesesi taşı belirtileri ve safra kesesi taşı ile alakalı tüm bilinmeyenler…

Safra kesesi taşı nedir?

Safra kesesi içinde oluşan taş 3 mm veya daha büyük olursa safra taşı, 3mm’den küçükse safra çamuru olarak adlandırılır.

Safra kesesi nerededir, safra kesesi taşı nasıl oluşur?

Karaciğer günlük yaklaşık 1 litre safra üretir ve açlık durumunda bu safra safra kesesinde koyulaştırılarak depolanır. Yemekle birlikte özellikle besinler mideden onikiparmak bağırsağa geçince safra kesesi kasılır ve içindeki safrayı besinler sindirilsin diye bağırsağa akıtır.
Safranın içinde hazmı kolaylaştıran çeşitli tuzlar, kolesterol ve safra boyaları gibi maddeler vardır ve bunlar denge içindedir. Eğer herhangi bir nedenle bu denge bozulursa örneğin safranın kolesterol içeriği artarsa veya safra tuzları azalırsa safra kesesinde bir çökelti oluşur yani önce safra çamuru oluşur, mevcut durum devam ederse çamur safra taşlarına dönüşür.



Prof.Dr. Kemal Dolay

Genel Cerrahi ve Cerrahi Onkoloji Uzmanı

Karaciğer, Safra ve Pankreas Hastalıları Cerrahisi

Kimlerde daha çok safra taşı oluşur?

Klasik olarak 40 yaş üstü, açık tenli ve obez kadınlarda, ailesinde safra taşı hastalığı bulunanlarda daha çok safra taşı görülür. Bunun yanında özellikle kontrolsüz diyete bağlı hızlı kilo kaybedenlerde, gebelerde ve özellikle çok kusanlarda, sirozlu hastalarda, aşırı yağlı beslenenlerde, Orak hücreli anemi gibi bazı kan hastalıklarında, ağızdan beslenemediğinden damardan beslenilmek (TPN gereken) zorunda kalınan hastalarda ve seftriakson gibi ilaçlara bağlı olarak safra taşı oluşumu artar. Şeker hastalığı ve kalp damar hastalıkları da safra taşı oluşumuna neden olur. Gebelerde hormonal değişiklikler ve aşırı kusma nedeniyle beslenememe safra kesesi taşını ve buna bağlı sıkıntıları arttırır, bu nedenle gebelere tavsiyem yanında bitter çikolata bulundurmaları, ilk aylarda bulantı ve kusma olursa 4-6 saatte bir, az miktarda çikolata yemeleri safra kesesi taşı gelişimini azaltabilir.

Bariatrik cerrahi sonrası, özellikle haftada 1.5kg’dan fazla kilo verenlerde %30-71 oranında safra taşı ve çamuru oluştuğu akılda tutulmalıdır.

Safra taşı oluşumunda beslenme tarzı da önemlidir. Akdeniz tarzı beslenenler (balık, deniz ürünleri, bitkisel ürünler, taze meyve, sebze, zeytinyağı, tam tahıl ekmeği) Batı tarzı beslenenlerde göre (yüksek kalorili, yağlı et, yumurta, prinç/makarna, aperatif, piza, turta, patates, kek, yüksek kalorili alkollü içecekler, mayonez) %27 ‘ye varan oranda daha az safra kesesi ameliyatı olmuşlardır. Günde 3 fincan kahve içmek de safra taşı oluşumunu azaltmaktadır. Düzenli beslenme ve spor da safra taşı gelişimini azaltır.



Safra kesesi taşı belirtileri nelerdir?

Öncelikle safra kesesi taşları hiçbir şikayete neden olmayabilir ve ömür boyu sessiz kalabilir. Asemptomatik taş diyoruz bunlara. Bazı durumlar hariç bu taşlarda ameliyat gerekli değildir.
Safra kesesi taşı hareketli olduğundan Biliyer kolik dediğimiz özellikle yağlı yemeklerden sonra hazımsızlık ve şişkinlik ayrıca karın üst kısımlarda ve sağda, bazen sırta vuran ve kısa süren ağrılar görülür, ağrı şiddetli olursa bulantı ve kusma da eşlik edebilir.

Kimi zaman safra taşı Akut kolesistit dediğimiz uzun süren ağrı, bulantı kusma ve ateşle giden safra kesesi iltihabına da neden olabilir. Hatta iltihap ilerleyerek safra kesesi delinip karın içini iltihaplandırarak ölüme bile yol açabilir.

Ayrıca, safra taşı safra kesesi kanserine neden olabildiği gibi, safra kesesi taşı safra yollarına düşerek koledokolityazise, o da tıkanma sarılığına, pankreas iltihabına ve kolanjit dediğimiz safra yolları iltihabına yol açabilir. KC iltihabı ve apsesine de neden olabilir. Bu saydığımız durumlar ölüme yol açabilen ciddi hastalıklardır.

Ameliyat şart mıdır? Taşı düşürme veya kırma yöntemi var mıdır?

Şikayete neden olan Safra taşlarının hâlen geçerli tek tedavisi ameliyattır. Böbrek taşlarında olduğu gibi kırma veya düşürme gibi tedavi yöntemlerinin modern tıpta yeri yoktur.
Asemptomatik yani şikâyet yapmayan safra taşlarında tedaviye gerek olmadığını belirmiştim, ancak şikâyete neden olmasa da çocuklarda, orak hücreli anemide, çalışmayan kese durumunda, 2,5 cm’den büyük safra kesesi taşlarında, safra kesesinin etrafında kireçlenme yani porselen kese dediğimiz durumunda ve uzun süredir kontrolsüz şeker hastalığı olanlarda safra kesesi taşı varsa şikâyet yapmasa da ameliyat yapılmalıdır.

Safra kesesi taşları nasıl ameliyat edilir?

Altın standart Laparoskopik kolesistektomi denilen karın duvarı kesilmeden 3-4 adet küçük delikden yapılan ameliyattır. Avantajı hasta 3 saat sonra beslenmeye başlar, 1 gece hastanede yatar, hatta isteyen hastalar aynı akşam taburcu edilebilir. Ağrı ve işe dönme süresi diğer ameliyat olan açık kolesistektomiye göre çok kısadır. Bir de kozmetik olarak belirgin iz bırakmaması, ilerleyen yıllarda ameliyat yerinde fıtık olmaması en önemli avantajlarıdır.

Safra kesesi taşına bağlı sarılıklar hepatit gibi bulaşıcı mıdır?

Safra kesesi taşı safra yoluna düştüğünde kanalı tıkayacağından safra oniki parmak bağırsağına akamaz, safra kesesi de tüm safrayı depolayamacağından safra birikir ve kana karışır, böylelikle tıkanma sarılığı dediğimiz durum gelişir. Önce göz aklarında daha sonra tüm gövde sararır ve kaşıntı, başlar. Ancak burada hepatitdeki gibi bir mikrobik durum olmadığından hastanın etrafındakilere hastalık bulaşmaz. Çocuk ve eşe de yakın temasla bulaşma olmaz.

Safra yoluna düşmüş taşlar nasıl tedavi edilir?

Günümüzde en çok tercih edilen yöntem ERCP’dir. ERCP’de hasta genel anestezi almaz, gastroskopi gibi hasta sakinleştirici ile uyutulur, ağızdan özel endoskopla girilerek 10-15 dakikalık bir işlemle safra yolundaki taşlar alınır. İşlemden 30-60 dakika sonra hasta eve gönderilir.
ERCP’ye alternatif açık cerrahi dediğimiz karnı keserek safra kanalına ulaşıp taşlar boşaltılabilir veya Laparaskopik yöntemle de başarılabilir. Hatta PTK yönteminde karaciğerden iğne ile girilip daha sonra taşlar dışarı boşaltılabilir. Ancak en yüz güldürücü yöntem ERCP’dir.

Serpil Dokurel / Pembe Nar özel